Roman Żelazny był znaczącą postacią w polskiej nauce, znanym z niezwykle bogatego dorobku naukowego. Urodził się 4 grudnia 1926 roku w Kielcach i przez wiele lat swojej kariery związany był z Warszawą, gdzie zmarł 31 października 2018 roku. Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu w Pyrach.
Wieloletnia praca Romana Żelaznego obejmowała różnorodne dziedziny fizyki, w tym fizykę teoretyczną, która jest fundamentem dla wielu współczesnych teorii w tej dziedzinie. Jego zainteresowania obejmowały także fizykę statystyczną, którą stosuje się do opisu systemów z wieloma komponentami oraz teorię transportu neutronów i plazmy, kluczową w badaniach nad energią jądrową i stopniem złożoności materii.
Żelazny miał również znaczący wkład w mechanikę ośrodków ciągłych, która bada właściwości materiałów na poziomie makroskalowym oraz w fizykę komputerową, gdzie algorytmy i modele matematyczne pomagają w symulacjach zjawisk fizycznych. Jego prace w dziedzinie dynamiki nieliniowej i chaotycznych układów przyczyniły się do lepszego zrozumienia skomplikowanych procesów zachodzących w naturze.
Studia, stopnie i tytuły naukowe
Roman Żelazny uzyskał swoje wykształcenie oraz tytuły naukowe w kilku renomowanych placówkach edukacyjnych. Jego edukacja obejmuje następujące etapy:
- 1950 – Politechnika Łódzka – zdobył tytuł magistra inżyniera,
- 1952 – Uniwersytet Warszawski – uzyskał tytuł magistra fizyki,
- 1958 – uzyskał stopień doktora na Uniwersytecie Warszawskim w zakresie fizyki teoretycznej,
- 1961 – kolejny stopień doktora habilitowanego na Uniwersytecie Warszawskim, specjalizując się w fizyce teoretycznej,
- 1967 – został profesorem nadzwyczajnym,
- 1975 – uzyskał tytuł profesora zwyczajnego.
Nagrody i odznaczenia
Roman Żelazny, znany ze swojego wkładu w dziedzinie energii atomowej, uzyskał liczne nagrody i wyróżnienia w ciągu swojej kariery.
- laureat I Nagrody Państwowej Rady ds Pokojowego Wykorzystania Energii Atomowej – 1973,
- Krzyż Kawalerski Orderu Polonia Restituta – 1964,
- Krzyż Komandorski Orderu Polonia Restituta – 1997.
Zatrudnienie
Roman Żelazny ma za sobą bogaty okres zawodowy, który obejmował szereg renomowanych instytucji edukacyjnych i badawczych. W latach 1949–1951 pracował na Politechnice Łódzkiej, gdzie zdobywał cenne doświadczenie w swojej dziedzinie. Następnie, w latach 1951–1952, kontynuował rozwój kariery na Politechnice Warszawskiej, co przyczyniło się do jego dalszego rozwoju naukowego.
W okresie 1952–1972 związany był z Uniwersytetem Warszawskim, gdzie jego działalność miała znaczący wpływ na rozwój badań. Po ukończeniu tej współpracy, w latach 1958–1981 pracował w Instytucie Badań Jądrowych, a następnie w Instytucie Energii Atomowej w latach 1981–1993.
Warto również wspomnieć, że w latach 1989–1992 pełnił funkcję prezesa Państwowej Agencji Atomistyki. Jego trwałym osiągnięciem w tej roli było podpisanie umowy członkowskiej Polski z CERN-em, co miało istotne znaczenie dla rozwoju polskiej nauki i technologii.
Przynależność do organizacji naukowych
Spośród przynależności do różnych organizacji naukowych, Roman Żelazny jest szczególnie aktywnym członkiem:
- Polskiego Towarzystwa Fizycznego,
- Europejskiego Towarzystwa Fizycznego (European Physical Society), gdzie pełnił funkcję przewodniczącego Grupy Fizyki Komputerowej w latach 1980–1982.
Inne osiągnięcia
Roman Żelazny to postać, która w znaczący sposób wpłynęła na rozwój teorii z zakresu transportu neutronów oraz technologii informatycznych w Polsce. W latach 1958-1972 był twórcą i organizatorem Polskiej Szkoły Teorii Transportu Neutronów, gdzie prowadził badania oraz kształcił młodych specjalistów w tej dziedzinie.
W kolejnych latach, od 1972 do 1982 roku, zainicjował i zorganizował funkcjonowanie Centrum Obliczeniowego CYFRONET w Instytucie Badań Jądrowych, które odegrało kluczową rolę w realizacji złożonych symulacji oraz obliczeń technologicznych.
Jeszcze później, w 1993 roku, Żelazny wziął na siebie odpowiedzialność za organizację prac nad Systemem Wspomagania Decyzji w Przypadku Awarii Jądrowej RADOS, co przyczyniło się do zwiększenia bezpieczeństwa w obszarze energetyki jądrowej w Polsce.
Organizator szkół i konferencji
W ostatnich latach Roman Żelazny odgrywał kluczową rolę w organizacji wydarzeń edukacyjnych oraz naukowych, które miały wpływ na rozwój wielu dziedzin. Jego zaangażowanie przyczyniło się do stworzenia wielu istotnych platform dla wymiany wiedzy.
Do jego sukcesów organizacyjnych należą:
- Szkoły Transportu Neutronów, które miały miejsce pod auspicjami MAEA w Zakopanem w 1964 roku,
- Szkoła Fizyki Komputerowej CERN w Jadwisinie z 1967 roku,
- Konferencja Unii Europejskiej dotycząca Dynamiki Nieliniowej, Układów Chaotycznych i Złożonych, która odbyła się w Zakopanem w 1995 roku.
Prace i kontrakty zagraniczne
W latach 50. XX wieku, Roman Żelazny podejmował się istotnych badań naukowych, które miały znaczenie dla rozwoju fizyki jądrowej. W 1957 roku odbył staż naukowy w Zjednoczonym Instytucie Badań Jądrowych, który znajduje się w Dubnej, Rosja.
Jego ekspertyza przyczyniła się do zaproszeń na stanowiska wykładowcze w różnych renomowanych instytucjach edukacyjnych. Do najważniejszych z nich należą:
- 1961–1962 – Wydział Fizyki Case Institute of Technology, Cleveland, Ohio, USA,
- 1967–1968 – Wydział Fizyki University of Michigan, Ann Arbor, Michigan, USA,
- 1975, 1980 – Europejskie Centrum Badań Jądrowych (CERN), Genewa, Szwajcaria,
- 1984 – Instytut Chemii Fizycznej Free University of Brussels, Bruksela, Belgia,
- 1984–1985 – Joint European Torus (Tokamak) (JET), Abingdon, Anglia,
- 1981–1991 – był zatrudniony na kontrakcie z JET.
Wszystkie te doświadczenia miały niewątpliwy wpływ na jego karierę naukową oraz rozwój międzynarodowej współpracy w dziedzinie fizyki jądrowej.
Przypisy
- Zmarł prof. Roman Żelazny, Prezes Państwowej Agencji Atomistyki w latach 1989–1991 [online], 05.11.2018 r.
- Śp. prof. Roman Żelazny twórca CYFRONET-u [online], Narodowe Centrum Badań Jądrowych.
- a b Profesora Romana Żelaznego wspomina Krzysztof Andrzejewski [online], Narodowe Centrum Badań Jądrowych.
- Roman Żelazny [online], Google Scholar.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Marian Suski | Beata Bodzioch | Stanisław Żak | Rafał Krupski | Michał Arabski | Ludwik Szperl | Kazimierz Wolny-Zmorzyński | Witold Stefański (zoolog) | Józefat Andrzejowski | Marek Jóźwiak (przyrodnik) | Wojciech Ryszard Rzepka | Irena Majchrzak | Ewa Kurek (historyk) | Kazimierz Tymieniecki | Edward Taylor (ekonomista) | Maciej Ząbek | Jadwiga Lekczyńska | Tadeusz Gruszczyński | Włodzimierz Batóg | Andrzej DziechOceń: Roman Żelazny