Ludwik Szperl

---

Życiorys

„Ludwik Szperl przyszedł na świat 21 czerwca 1879 roku w Kielcach, w rodzinie Stanisława (1844–1913) oraz Ludwiki z domu Smoleńców (1859–1952). Swoją edukację rozpoczął w 1897 roku, kiedy to ukończył kieleckie gimnazjum klasyczne, co pozwoliło mu na podjęcie studiów na Wydziale Matematyczno-Fizycznym na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. W roku 1901 otrzymał stopień kandydata nauk przyrodniczych, a jego praca końcowa nosiła tytuł „Przyczynek do reakcji utlenienia pinenu i kwasu pinenowego”. Od 1 września 1901 roku rozpoczął pracę na stanowisku asystenta w Katedrze Chemii Organicznej.

W roku 1904 Szperl wyjechał do Zurychu, by podjąć tam studia uzupełniające w Związkowej Wyższej Szkole Technicznej. W 1911 uzyskał tytuł magistra chemii, a jego praca magisterska nosiła tytuł „Materiały do poznania i klasyfikacji organicznych produktów przyłączenia”. W latach 1909–1912 prowadził zajęcia z chemii analitycznej, a także jakościowej i ilościowej na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie kierował również kursem demonstracyjnym chemii organicznej. W międzyczasie, od 1903 do 1915 roku, uczył chemii fizycznej na pensji J. Sikorskiej, która później przekształciła się w gimnazjum im. Królowej Jadwigi.

Od 1906 do 1909 roku wykładał chemię organiczną na Wyższych Kursach Handlowych im. Augusta Zielińskiego, a następnie, w latach 1909–1917, prowadził zajęcia na Kursach Przemysłowo-Rolniczych Wyższej Szkoły Rolniczej. Jego zainteresowania akademickie obejmowały również wykłady na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie prowadził wykłady na dwóch wydziałach: Lekarskim i Matematyczno-Przyrodniczym. W latach 1909–1918 wykładał chemię organiczną w Towarzystwie Kursów Naukowych w Warszawie.

W 1915 roku Szperl związał się z Politechniką Warszawską, gdzie wykładał chemię ogólną. Jednocześnie został członkiem Senatu Uczelni, a w latach 1916–1918 pełnił rolę sekretarza. Był Dziekanem Wydziału Chemii w latach 1917–1919, 1920/1921 oraz 1925/1926. W 1919 roku otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego, obejmując kierownictwo Katedry Chemii Ogólnej, a rok później uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. W 1926 roku objął stanowisko dziekana Katedry Chemii Organicznej.

Sytuacja w kraju zmusiła go w 1920 roku do podjęcia służby wojskowej jako ochotnik Wojska Polskiego, gdzie pełnił funkcję referenta oświatowego w Wojskach Łączności. W październiku 1920 roku, podczas służby w Kielcach, został zwolniony z wojska w związku z wyborem na Dziekana Wydziału Chemii na Politechnice Warszawskiej.

W roku akademickim 1926/1927 został po raz pierwszy wybrany na rektora Politechniki Warszawskiej, a jego druga kadencja miała miejsce w 1927/1928. Jego kadencja ujawniła dbałość o rygor studiów oraz zainaugurowanie kilku kluczowych innowacji, w tym otwarcie Instytutu Aerodynamicznego w nowym gmachu przy ul. Nowowiejskiej w 1927 roku. W 1928 roku powołano do życia Stowarzyszenie „Studium Technologiczne”, mające na celu wspieranie uczelni w budowie nowych obiektów.

Podczas inauguracji roku akademickiego 1926/1927 Politechnika Warszawska uroczyście przyznała trzy doktoraty honorowe, które otrzymali: Maria Skłodowska-Curie, Józef Jerzy Boguski i Ignacy Mościcki, a także holenderski fizyk Willem Hendrik Keesom, który odbył swoją pierwszą inicjację w ramach doktoratu z zagranicy.

Ludwik Szperl był również aktywny w organizowaniu wakacyjnych kursów chemii dla nauczycieli szkół średnich, prowadził wykłady zarówno w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie, jak i Łodzi oraz dydaktykę chemii na Uniwersytecie Warszawskim. W okresie okupacji prowadził wykłady z chemii w Państwowej Szkole Chemiczno-Ceramicznej.

W 1910 roku poślubił Stefanię z Kłossowskich (1890–1979) i mieli dwie córki: Irenę, zamężną Biegańską (1911–2002) oraz Halinę Stefanię, żonę Andrzeja Seyfrieda (1923–2017). W 1936 roku pabianicki artysta-malarz – Bolesław Nowicki stworzył portret Szperla w stroju rektorskim.

Ludwik Szperl zmarł 22 kwietnia 1944 roku w Warszawie. Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 139–5–4).

Stanowiska

Ludwik Szperl miał bogatą karierę akademicką, w której przez lata piastował różne stanowiska. Jego ścieżka zawodowa przedstawia się następująco:

• od 1901 roku pracował jako asystent prof. Jegora Wagnera w Katedrze Chemii Organicznej Uniwersytetu Warszawskiego,
• w latach 1903–1915 pełnił funkcję nauczyciela chemii fizycznej u J. Sikorskiej,
• w okresie 1909–1912 samodzielnie prowadził kurs dotyczący propedeutyki chemicznej na Uniwersytecie Warszawskim,
• w latach 1917–1919 oraz w roku 1920/1921 i 1925/1926 był Dziekanem Wydziału Chemii,
• od 1918 do 1939 roku pełnił rolę wykładowcy chemii organicznej w Wolnej Wszechnicy Polskiej, gdzie prowadził zajęcia w Warszawie i Łodzi,
• w roku akademickim 1919/1920 był Prodziekanem Wydziału Chemii,
• w latach 1926/1927 oraz 1927/1928 pełnił funkcję Rektora Politechniki Warszawskiej,
• w okresie 1926–1939 wykładał chemię na Uniwersytecie Warszawskim,
• od 1930 do 1939 był przewodniczącym Komisji Oceny Podręczników Szkolnych przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego,
• w latach 1934–1939 uczył chemii w Państwowym Instytucie Stomatologicznym w Warszawie.

Członkostwa

Ludwik Szperl był osobą wyjątkowo aktywną w różnych organizacjach naukowych i stowarzyszeniach zawodowych w Polsce. Jego działalność obejmowała wiele ról liderów oraz członków zarządzających, co świadczy o jego zaangażowaniu w rozwój chemii i edukacji.

• W latach 1919–1939 pełnił funkcję członka Zarządu Polskiego Towarzystwa Chemicznego,
• W okresie 1922–1925 był wiceprezesem Kasy im. Mianowskiego,
• Od 1927 roku był czynnym członkiem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego,
• Od 1929 roku awansował na zwyczajnego członka tegoż towarzystwa,
• W 1930 roku objął stanowisko skarbnika, a później prezesa Polskiego Towarzystwa Chemicznego,
• Pełnił rolę wiceprzewodniczącego Sekcji Przyrodniczej w Związku Nauczycielstwa Polskiego,
• Był także członkiem zarządu Koła Chemików w Stowarzyszeniu Techników Polskich w Warszawie,
• Jako sekretarz Polskiej Komisji Międzynarodowej Współpracy Umysłowej działał przy Lidze Narodów,
• Wiceprezesował Zrzeszeniu Profesorów Warszawskich Szkół Akademickich,
• W latach 1936–1939 zasiadał w Radzie Nauk Ścisłych i Stosowanych.

Wszystkie te role ukazują nie tylko jego wiedzę, ale także chęć wspierania i promowania nauki w Polsce w trudnych czasach międzywojennych.

Ordery i odznaczenia

Ludwik Szperl otrzymał wiele prestigowych odznaczeń za swoje dokonania i zasługi. Poniżej przedstawiono szczegółową listę jego wyróżnień:

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 10 listopada 1928 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, który został przyznany w 1928 roku,
• Złota Odznaka Koła Chemicznego.

Ważne publikacje

W poniższej sekcji przedstawiamy kluczowe publikacje autorstwa Ludwika Szperla, które stanowią ważny wkład w dziedzinę chemii oraz historii edukacji w Polsce.

• „Materiały do historii Szkoły Głównej Warszawskiej” – Warszawa 1913,
• „Wykład chemii organicznej” – wydany w latach 1926–1929 oraz po raz kolejny w 1930,
• „Wydział Chemii” w „Politechnika Warszawska” (jako współautor) – wydanie obejmujące lata 1915–1925,
• Autor około 50 haseł do Wielkiej Encyklopedii Ilustrowanej.

---

Oceń: Ludwik Szperl

---