Maciej Ząbek

---

Obszary zainteresowań

Obszary zainteresowań Macieja Ząbka obejmują szereg istotnych tematów, które mają kluczowe znaczenie dla zrozumienia złożoności współczesnego świata. Wśród nich można wyróżnić:

• etnografia Afryki i Bliskiego Wschodu,
• studia uchodźcze,
• studia nad migracjami oraz nad islamem,
• problematykę etniczną,
• antropologię społeczną,
• antropologię polityczną oraz stosowaną.

Uzyskane stopnie naukowe

Maciej Ząbek posiada bogaty dorobek akademicki, który zaczął się od uzyskania tytułu magistra. W 1988 roku obronił pracę magisterską na temat „Zagroda i rodzina Lobi w południowo-zachodniej Burkina Faso” pod kierunkiem Zofii Sokolewicz. Następnie, w 1997 roku, uzyskał stopień doktora, prezentując rozprawę pt. „Arabowie z Dar Hamid. Społeczność w sytuacji zagrożenia ekologicznego”, również pod opieką tej samej promotorki.

Jego dalsza kariera naukowa prowadziła do uzyskania habilitacji w 2008 roku. Tematem jego pracy habilitacyjnej była kwestia postaw Polaków wobec Afryki i Afrykanów, a rozprawa nosiła tytuł „Biali i Czarni”. W 2020 roku Maciej Ząbek został profesorem nauk humanistycznych, co potwierdza jego znaczący wkład w obszar badań nad problematyką społeczną i kulturową.

Badania

Badania przeprowadzone przez Macieja Ząbka obejmują szereg wieloletnich oraz krótkookresowych projektów, realizowanych w różnych krajach, co pozwoliło na zgromadzenie cennych informacji.

W przypadku długookresowych badań, zapoczątkowanych w latach 1989–1991 w Sudanie, w regionie Dar Hamid, ich kontynuacja trwa do dnia dzisiejszego. Prace te koncentrują się na uchodźcach, działalność badawcza odbywa się w takich krajach jak Polska, Niemcy, Sudan, Kenia, Republika Środkowoafrykańska oraz Czad.

Krótkookresowe badania miały miejsce w różnych lokalizacjach:

• Sudan (Góry Nubijskie, Dar Hamid, Szaiqiya, Chartum, Kosti) – lata 1984–1985, 1989–1991, 2000, 2007, 2012,
• Burkina Faso (Lobi) – lata 1986–1987,
• Turcja (Tahtaciorencik, Góry Taurus) – lata 1993, 1997,
• Ukraina (Huculszczyzna) – lata 1999, 2009,
• Kenia (Kakuma i Dadaab), Tanzania (Iringa) – lata 2000, 2010, 2015,
• Mali (Dogonowie) – rok 2008,
• Jemen (Saada) – rok 2001,
• Gruzja (Dolina Pankisi) – rok 2004,
• Uganda (Adjumani), Sudan Południowy (Dżuba, Bor) – rok 2011,
• Rosja (Osetia Północna i Czeczenia) – rok 2012,
• Republika Środkowoafrykańska, Czad – rok 2013,
• Tanzania (Iringa) – rok 2015.

Zebrane dane świadczą o bogactwie doświadczeń i szerokim zakresie prowadzonej działalności badawczej, która przyczynia się do lepszego zrozumienia problemów społecznych i kulturowych w różnych regionach Afryki i innych częściach świata.

Praca w instytucjach naukowych

Maciej Ząbek miał bardzo bogatą karierę akademicką, w której pełnił szereg znaczących ról. W ramach Uniwersytetu Warszawskiego, jego kariera rozwijała się w następujący sposób:

• od 2009 roku jest profesorem nadzwyczajnym w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego,
• w latach 2003–2009 pełnił funkcję adiunkta w tym samym instytucie,
• w okresie 1998–2003 był adiunktem w Instytucie Krajów Rozwijających się na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych,
• w latach 1992–1998 pracował jako starszy asystent w Instytucie Krajów Rozwijających się na Wydziale Geografii i Studiów Regionalnych,
• od 1 maja 1988 do 1992 roku był asystentem w Katedrze Etnografii na Wydziale Historycznym.

Oprócz działalności na Uniwersytecie Warszawskim, Maciej Ząbek miał również doświadczenie w innych instytucjach:

• w latach 2009–2012 był profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Szczecińskim w Katedrze Etnologii i Antropologii Kulturowej,
• w okresie 2008–2009 piastował stanowisko profesora nadzwyczajnego oraz kierownika Katedry Socjologii w Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Nauk Społecznych w Otwocku,
• w latach 1995–2001 był głównym specjalistą w Departamencie Ochrony Granic, Migracji i Uchodźstwa w MSWiA.

Udział w nadawaniu stopni naukowych

Maciej Ząbek ma na swoim koncie imponujące osiągnięcia w zakresie nadawania stopni naukowych. Był promotorem aż 77 prac licencjackich, z czego 10 z nich odbyło się na SSM Wydziale Orientalistycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Jego wkład w kształcenie magistrów również jest znaczący, ponieważ wypromował 17 magistrów, w tym 4 na Uniwersytecie Szczecińskim.

Warto również podkreślić, że Maciej Ząbek był promotorem czterech obronionych doktoratów, które przedstawiały różnorodne i ważne tematy. W szczególności wyróżniają się następujące prace:

• Karolina Marcinkowska, „Spotkanie z przodkami. Kult czumba w wyobrażeniach i dyskursie mieszkańców malgaskiego miasta Mahajanga”, IEiAK, UW, listopad 2012,
• Magdalena Brzezińska, „W cieniu europejskiej twierdzy. Obrazy Zachodu w dyskursach mieszkańców Gwinei Bisau”, IEiAK, UW, obroniona w lutym 2015,
• Nagmeldin Karamalla-Gaiballa, „Wojna domowa w zachodnio-sudańskim regionie Darfuru. Geneza i uwarunkowania konfliktu”, Instytut Politologii i Europeistyki, WH US,
• Wojciech Bolesław Trojan, „Od Czeczenii do Somalilandu. Idea ochrony uchodźców w kontekście kultury organizacyjnej i prawnej urzędu Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców”, Uniwersytet Warszawski; Wydział Historyczny, obrona w 2018 roku.

Publikacje

Maciej Ząbek to autor wielu znaczących prac w dziedzinie nauk społecznych, szczególnie z zakresu etnologii i antropologii. Jego publikacje obejmują różnorodne tematy, od badań nad społecznościami w Afryce, po wyzwania, przed którymi stoją uchodźcy.

Lista jego książek jest imponująca. W kategorii monografii wymienia się:

• Arabowie z Dar Hamid. Społeczność w sytuacji zagrożenia ekologicznego, Warszawa 1998, ISBN 83-86483-77-6,
• Biali i Czarni. Postawy Polaków wobec Afryki i Afrykanów, Warszawa 2007, ISBN 978-88-7181-461-7,
• Uchodźcy w Polsce. Próba spojrzenia antropologicznego, ASPRA-JR, wraz z S. Łodzińskim, Warszawa 2008.

W zakresie redakcji Ząbek również ma na koncie wiele cennych pozycji, w tym:

• Róg Afryki. Historia i współczesność (współredakcja z J. Mantel-Niećko), Warszawa 1999, ISBN 978-83-85660-79-8,
• Między piekłem a rajem. Problemy adaptacji kulturowej uchodźców i imigrantów w Polsce, Warszawa 2002, ISBN 978-83-88542-36-7,
• Dylematy Kaukaskie. Problemy narodowościowe i migracyjne, DiG, Warszawa 2010, ISBN 978-83-7181-652-9.

Warto również zwrócić uwagę na jego wieloletnią działalność w zakresie artykułów w czasopismach oraz rozdziałów w pracach zbiorowych. Przykłady to:

• Perception of Drought by the Peoples of the Sahel, „Miscellanea Geographica”, t. 6, Warszawa 1994,
• Psychoterapia w kultach Zaar, „Etnografia Polska”, t. 38 z. 1–2, Warszawa 1994,
• Współczesne migracje w Afryce subsaharyjskiej, w: Do stołu dla zamożnych, Warszawa 1999.

W swojej karierze Ząbek zajmował się także recenzjami wydawniczymi, oceniając różnorodne publikacje na temat Afryki oraz innych regionów. Jego wkład w rozwój wiedzy o społeczeństwach i kulturach to bez wątpienia wartościowy zasób dla badaczy oraz studentów tej dziedziny.

Projekty badawcze

W ramach swoich badań Maciej Ząbek zrealizował szereg interesujących projektów, które miały na celu zgłębianie różnych aspektów społeczno-kulturowych w regionie Sahelu oraz w Sudanie.

• Projekt KBN nr 1 P10805105, noszący tytuł Tradycyjna gospodarka ludów Sahelu w procesie komercjalizacji i zmian warunków naturalnych, skoncentrował się na badaniu zjawisk ekonomicznych oraz ekologicznych wpływających na tradycyjne formy gospodarki w tym regionie,
• Projekt KBN nr 1H02E 004, zatytułowany Relacje człowiek środowisko, to interdyscyplinarne studium terenowe, które eksplorowało wpływ środowiska na życie oraz praktyki społeczności badanych przez polskich archeologów w Sudanie,
• Projekt KBN nr 2767/H03/2006/31, dotyczący Etnicznej struktury ludności Południowego Kordofanu, badał zmiany demograficzne oraz ich przyczyny związane z migracjami oraz przymusowymi przesiedleniami,
• Badania MNiSW nr N N109 103240, które skupiały się na Sudańskich uciekinierach i wypędzonych, analizowały dyskurs o uchodźcach oraz wpływ zachodniej pomocy humanitarnej na ich życie,
• Jednym z istotnych projektów była praca dotycząca preintegracji uchodźców w ośrodkach detencyjnych, realizowana w ramach programu Europejskiego Funduszu Społecznego Equal, koordynowanego przez PAH,
• Oprócz projektów badawczych, zrealizowano także projekt dydaktyczny pt. Antropologia stosowana, który przyczynił się do rozwoju specjalności studiów II stopnia w latach 2010 i 2011, finansowany z Funduszu Inicjatyw Dydaktycznych (FID).

Nagrody i stypendia

Maciej Ząbek to uznany ekspert, który zdobył wiele prestiżowych nagród oraz stypendiów za swoje osiągnięcia. Warto wyróżnić kilka kluczowych odznaczeń w jego dorobku:

• Brązowy Krzyż Zasługi, 1997,
• Srebrny Krzyż Zasługi, 2011,
• Nagrody Rektora Uniwersytetu Warszawskiego w latach: 2000, 2002, 2008 („CLIO”),
• Medal Muzeum Narodowego w Szczecinie za szczególne zasługi dla afrykanistyki szczecińskiej, 2002,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej za wybitne zasługi dla oświaty i wychowania, 2010.

Członkostwo w organizacjach

Maciej Ząbek jest aktywnym członkiem kilku istotnych organizacji, w których zaangażowanie podkreśla jego pasję oraz profesjonalizm w obszarze nauk społecznych i afrykanistyki. Od 1991 roku jest związany z Polskim Towarzystwem Afrykanistycznym, gdzie współpracuje nad rozwojem wiedzy o kulturach afrykańskich. Dodatkowo, od 2012 roku jest członkiem Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, gdzie także bierze udział w ważnych inicjatywach i projektach.

Zespoły ekspertów

Jako osoba o dużym doświadczeniu, Maciej Ząbek pełni również istotną rolę w Komisji Ekspertów ds. Migrantów przy Rzeczniku Praw Obywatelskich, któremu przewodniczy Irena Lipowicz. Jego wkład w tę komisję koncentruje się na analizie i ocenie problemów związanych z migracjami oraz ich wpływem na społeczeństwo.

Udział w recenzjach i komitetach redakcyjnych czasopism

Ekspert ten ma również doświadczenie w zakresie redagowania oraz recenzowania artykułów naukowych. Jego współpraca obejmuje wiele prestiżowych publikacji, w tym:

• „Afryka” wydawane przez Polskie Towarzystwo Afrykanistyczne oraz Katedrę Języków i Kultur Afryki Uniwersytetu Warszawskiego,
• „Annales Missiologici Posnanienses” z 2015 roku,
• „Zeszyty Wiejskie” z lat XVIII i XIX, wydawane w Łodzi w 2013 oraz 2014 roku,
• „Prace Etnologiczne” Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego z 2012 roku,
• „Zwierciadło Etnologiczne. Rocznik Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Szczecińskiego” z 2012 roku.

Wszystkie te osiągnięcia świadczą o jego znaczącej roli w rozwijaniu i popularyzowaniu wiedzy na temat kultury i społeczeństw, które są mu bliskie.

---

Oceń: Maciej Ząbek

---