Jan Łoś

---

Życiorys

Jan Łoś przyszedł na świat 14 maja 1860 roku w Kielcach, w rodzinie, której głowa, Ludwik (1823–1861), pełnił obowiązki rachmistrza powiatowego. Jego matką była Maria Magdalena z Grzegorzewskich. Wczesne lata nauki spędził pod dachem swojego rodzinnego domu. W roku 1881 zakończył naukę w klasztornym gimnazjum w Piotrkowie, gdzie zdobył świadectwo dojrzałości z wyróżnieniem.

Następnym krokiem w jego edukacji były studia na Wydziale Historyczno-Filologicznym Uniwersytetu w Petersburgu, gdzie szczególną uwagę poświęcał gramatyce porównawczej języków indoeuropejskich oraz ogólnemu i słowiańskiemu językoznawstwu. Studia ukończył w 1885 roku, uzyskując stopień kandydata nauk. Po ukończeniu studiów spędził dwa lata w Paryżu, Freiburg, Lipsku i Berlinie, co wzbogaciło jego wiedzę.

Po powrocie do Petersburga, podjął pracę w tygodniku „Kraj”, który wydawany był przez Erazma Piltza. W 1901 roku uzyskał stopień magistra w dziedzinie filologii słowiańskiej. W grudniu 1902 roku, po powrocie do Krakowa, powierzono mu stanowisko profesora nadzwyczajnego na Uniwersytecie Jagiellońskim w katedrze filologii słowiańskiej. A od 2 maja 1920 roku, był profesorem zwyczajnym języka polskiego oraz kierował nowo utworzoną katedrą języka polskiego. W latach 1923–1924 miał zaszczyt pełnić funkcję rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Łoś angażował się także w działalność Akademii Umiejętności, w której pieczę powierzono mu nad opracowaniem Słownika staropolskiego, realizowanym od końca XIX wieku. W maju 1907 roku został wybrany na członka korespondenta Akademii Umiejętności, a od maja 1917 roku – na członka czynnego. Pełnił również rolę sekretarza w Wydziale Filologicznym tej instytucji oraz redagował „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń PAU”. Był jednym z założycieli Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, które powstało w maju 1920 roku, a także opiekunem jego czasopisma „Język Polski”. W 1921 roku dołączył do grona członków czynnych Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Ponadto, był członkiem towarzystw naukowych w krajach słowiańskich; w 1925 roku został uhonorowany tytułem członka honorowego Towarzystwa Filologicznego w Londynie, a w 1927 roku – członka korespondenta Akademii Nauk ZSRR.

Jan Łoś był mężem Emilii z Plocerów (1870–1935), z którą wychował czwórkę dzieci: synów Ludwika (ur. 1891), Władysława (1892–1948), Stanisława (1900–1919) oraz córkę Janinę (zm. 1973). Zmarł w Krakowie, gdzie spoczywa w rodzinnym grobowcu na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera Pas 27).

Główne publikacje

Jan Łoś, wybitny polski językoznawca, jest autorem wielu znaczących dzieł, które miały wpływ na rozwój języka polskiego oraz jego gramatykę. Poniżej przedstawiono najważniejsze jego publikacje:

• Zarys historii języka polskiego (1913–1914),
• Pisownia polska w przeszłości i obecnie (1917),
• Pisownia polska ustalona. Uchwały ostateczne. Przepisy. Słowniczek (1918),
• Zasady ortografii polskiej i słownik ortograficzny według zasad Polskiej Akademii Umiejętności (1920),
• Wiersze polskie w ich dziejowym rozwoju (1920),
• Początki piśmiennictwa polskiego (1922),
• Gramatyka starosłowiańska (1922),
• Gramatyka polska (t. I, II, III, 1922–1927),
• Krótka gramatyka historyczna języka polskiego (1927).

Ordery, odznaczenia i wyróżnienia

Jan Łoś został uhonorowany Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski w dniu 7 listopada 1925. Jest to jedno z najważniejszych odznaczeń w Polsce, przyznawane osobom, które w szczególny sposób przyczyniły się do rozwoju kraju oraz jego kultury.

Doktoraty honoris causa

Wśród wyróżnień, które otrzymał, znajdują się również tytuły doktora honoris causa przyznane przez dwie znaczące polskie uczelnie:

• 28 czerwca 1910 – Uniwersytet Jagielloński,
• 29 czerwca 1928 – Uniwersytet Warszawski.

---

Oceń: Jan Łoś

---