Jerzy Brinken

---

Życiorys

W 1936 roku Jerzy Brinken zakończył swoje studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego. Po ukończeniu nauki podjął pracę jako nauczyciel w prywatnym gimnazjum z siedzibą w Warszawie. W trudnych czasach okupacji niemieckiej, angażował się w tajne nauczanie, gdzie kształcił studentów. Działalność ta nie pozostała bez echa, gdyż po wojnie zostało mu przyznane wyróżnienie w postaci Odznaki Tajnego Nauczania. W połowie 1945 roku trafił na tzw. Ziemie Odzyskane, co odbiło się na jego późniejszych wspomnieniach.

Po trzydniowej podróży znalazłem się wreszcie w Dąbiu Szczecińskim, gdzie pociąg stał dość długo. Miałem więc sporo czasu na rozejrzenie się po okolicy. Wszędzie było widać ślady wojny: wypalone domki, nie kończące się zasieki, rozbite działa, porzucone czołgi, a na torach wykolejone wagony – wszędzie nieład i zniszczenie.

W jego pamiętnikach z tego okresu, Jerzy opisuje stan Szczecina, gdzie nie podjęto jeszcze ostatecznych decyzji dotyczących granicy między Polską a radziecką strefą okupacyjną w Niemczech. W pierwszych dniach lipca, zrujnowane miasto zamieszkiwało około 84 tysięcy Niemców oraz około 1,5 tysiąca Polaków, którzy przybyli z rozmaitych regionów Polski, w tym z Kresów Wschodnich. Jerzy Brinken w swoich wspomnieniach opisał także uroczystości, które odbyły się 15 lipca w związku z 535. rocznicą bitwy pod Grunwaldem. Zostało wydane zaproszenie na te wydarzenia w drugim numerze polskiej gazety – „Wiadomości Szczecińskich” (15 lipca 1945).

Podczas tej rocznicy miało miejsce niezwykle istotne wydarzenie: usunięto niemieckie tabliczki wskazujące dotychczasowe nazwy placów. Zostały one zastąpione ręcznie wykonanymi napisami na niewielkich kawałkach drewna, oznaczającymi „Plac Grunwaldzki”. Wspomnienia Jerzego wracają do jego spaceru z siostrą, tuż po tych wydarzeniach:

Siostra wyjaśniła mi, że ubiegłej niedzieli odbyła się na tym placu patriotyczna manifestacja ludności polskiej, poświęcona rocznicy zwycięstwa pod Grunwaldem. Ludzie pomni niedawnych przeżyć płakali ze wzruszenia, były krótkie, ale piękne, proste i serdecznie przemówienia […]. Odśpiewano Rotę i Hymn Narodowy. Nieliczna jeszcze ludność zamanifestowała w ten sposób polskość Szczecina […] Wzruszająco wyglądał ten polski napis wśród powodzi nieusuniętych jeszcze tabliczek niemieckich…

Podczas tego pionierskiego okresu, Jerzy aktywnie zajął się organizacją pierwszej polskiej biblioteki w Szczecinie, której nadano nazwę „Ośrodek Kultury”. Początkowo wypożyczał w niej swoje osobiste książki, ocalałe z warszawskiego księgozbioru. Dodatkowo, włączył się w badania geograficzne oraz geologiczne na terenie miasta. Jako prezes Szczecińskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Geograficznego (1947–1957), przyczynił się do organizacji krajowego zjazdu naukowego w Szczecinie, w którym uczestniczyło 700 osób, oraz do zorganizowania wystawy geologicznej w pierwszym gimnazjum i liceum ogólnokształcącym, które utworzyła Janina Szczerska.

Na I LO oraz innych szczecińskich szkołach Jerzy pracował jako nauczyciel geografii aż do emerytury. Równocześnie pełnił obowiązki w Okręgowym Ośrodku Dydaktyczno-Naukowym Geografii i Geologii. Jego działalność społeczna obejmowała przynależność do Związku Nauczycielstwa Polskiego oraz Polskiego Towarzystwa Geograficznego, a także współorganizację Ogólnopolskiego Zjazdu PTG w Toruniu w 1947 roku.

Jerzy Brinken zmarł w Szczecinie w 1991 roku. Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na szczecińskim cmentarzu Centralnym (kwatera 47).

Publikacje (wybór)

Jerzy Brinken to uznany autor około trzydziestu publikacji, które obejmują zarówno prace naukowe, jak i popularnonaukowe. Tematyka jego dzieł skupia się na geografii, geomorfologii, metodyce nauczania oraz powojennej historii Szczecina. W jego dorobku znajdziemy m.in.:

• Okolice Szczecina (1947),
• Słownik geografii turystycznej Polski, tom 1 (1956),
• Obserwacje i ćwiczenia z geografii matematycznej (1957),
• Słownik geografii turystycznej Polski, tom 2 (1959),
• Wspomnienia szczecińskiego pedagoga i geografa (1974),
• Pionierskie lata szczecińskiej oświaty 1945–1948 (1975).

Odznaczenia i wyróżnienia

Jerzy Brinken to postać, która zdobyła wiele prestiżowych odznaczeń i wyróżnień, potwierdzających jego zaangażowanie oraz wkład w różne dziedziny. Jego osiągnięcia naukowe oraz działalność społeczna zostały docenione przez wiele instytucji. Poniżej wymienione są najważniejsze z nagród, które otrzymał:

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
• Srebrny Krzyż Zasługi,
• Medal Komisji Edukacji Narodowej,
• Odznaka Tajnego Nauczania,
• Złota Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego,
• Złota Odznaka ZNP,
• Wpis do Księgi Zasłużonych Pomorza Zachodniego.

Upamiętnienie

W czerwcu 2008 roku, w związku z obchodami setnej rocznicy urodzin Jerzego Brinkena, co miało miejsce na ścianie kamienicy przy ul. Kaszubskiej 20, zainstalowano pamiątkową tablicę. Kamienica ta to miejsce, w którym Brinken mieszkał oraz prowadził „Ośrodek Kultury”. Tablica ta, ufundowana przez Radę Osiedla Centrum, zawierała szczególny napis:

W tym domu mieszkał od 1945 r. Jerzy Brinken (1908–1991) Nauczyciel – geograf, Pionier Szczecina, Twórca „Ośrodka Kultury”, pierwszej polskiej biblioteki. Założyciel w 1947 r. Szczecińskiego Oddziału PTGW 100. rocznicę urodzin i 90.lecie Polskiego Towarzystwa Geograficznego Rada Osiedla Centrum Szczecin 2008 r.

Na tablicy dodatkowo umieszczono odznakę Polskiego Towarzystwa Geograficznego. Uroczystości odsłonięcia tablicy dokonała córka Jerzego Brinkena, pani Barbara Karpińska.

W tym samym roku, w holu głównym Książnicy Pomorskiej im. Stanisława Staszica, zorganizowano szczególną wystawę pod tytułem:

Jerzy Brinken (1908–1991) – szczeciński nauczyciel, geograf – w stulecie urodzin

Wystawa miała miejsce w czerwcu 2008 roku, z okazji tak ważnej rocznicy.

---

Oceń: Jerzy Brinken

---