Wiktor Jaroński

---

Życiorys

Wiktor Jaroński przyszedł na świat w inteligenckiej rodzinie, jako syn Feliksa, utalentowanego pianisty i kompozytora oraz Stefanii z Głowackich. Był młodszym bratem skrzypka Mieczysława oraz wiolonczelisty i śpiewaka Stanisława. Warto zauważyć, że jego matka miała w swoim rodzeństwie malarza z epoki romantyzmu Jana Nepomucena Głowackiego. Dziadek Józef pełnił funkcję sędziego w Trybunale Cywilnym w Kielcach i był jednocześnie bratem filozofa, ks. Feliksa Jarońskiego. Dodatkowo, poprzez swoje ciotki, Wiktor miał powiązania z krakowską rodziną Jana Matejki.

Podczas lat 1881–1890 uczęszczał do Męskiego Gimnazjum Rządowego w Kielcach. Po zdaniu egzaminu dojrzałości rozpoczął studia na Wydziale Prawnym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, kończąc je w 1894 roku. W okresie studiów zaangażował się w działalność Związku Młodzieży Polskiej „Zet”. W 1891 roku brał udział w warszawskiej manifestacji patriotycznej z okazji 100. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja, co doprowadziło do jego aresztowania i nadzoru policji.

Po uzyskaniu dyplomu powrócił do Kielc, gdzie odbył aplikację u rejenta. Niedługo później objął stanowisko sędziego gminnego w pobliskim Niewachlowie, pełniąc tę funkcję przez dziewięć lat. Został jednak zdymisjonowany przez używanie języka polskiego w działaniach urzędowych. Po odejściu z urzędu, założył kancelarię adwokacką, osiągając przychód na poziomie 2,5 tys. rubli, według danych z 1907 roku. Równocześnie pełnił funkcję dyrektora fabryki superfosfatu.

W 1899 roku zainicjował w Kielcach pierwsze koło Towarzystwa Oświaty Narodowej. Z kolei od 1900 roku był aktywnym członkiem Ligi Narodowej, wchodząc do jej Rady Głównej. Po rewolucji 1905 roku, działał w Stronnictwie Narodowo-Demokratycznym, a w 1906 roku zasiadał w Radzie Nadzorczej Polskiej Macierzy Szkolnej.

W latach 1906–1917 był posłem do czterech kadencji Dumy Państwowej Imperium Rosyjskiego z guberni kieleckiej. Pierwszy mandat uzyskał w 1906 roku w stosunku głosów 36:23. W I Dumie uczestniczył w pracach zespołu odpowiedzialnego za regulamin Koła Polskiego. Jego aktywność w Komisji Równouprawnienia przyniosła efekt w postaci memoriału, który wskazywał na ograniczenia praw narodowych w Królestwie Polskim. W II Dumie sprawował funkcję sekretarza koła, a w następnej kadencji był aktywny w różnych komisjach, takich jak Interpelacyjna, Nietykalności Osobistej oraz Oświaty Ludowej.

Nawet pomimo silnych przeciwników, w 1912 roku zdobył po raz czwarty mandat posła (43 głosy za, 10 przeciwko). Po wybuchu I wojny światowej, na posiedzeniu Dumy 8 sierpnia 1914 roku, wygłosił deklarację w imieniu Koła Polskiego, która została entuzjastycznie przyjęta przez Romana Dmowskiego, wyrażając solidarność Polaków z Rosją przeciwko państwom centralnym. Wkrótce, wystosował dziękczynny telegram, będący odpowiedzią na deklarację wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza dotyczącego spraw polskich. We wrześniu tego samego roku, wraz z Zygmuntem Balickim, był jednym z pomysłodawców utworzenia polskich jednostek wojskowych do walki u boku armii rosyjskiej (Legion Puławski). W listopadzie 1914 roku stał się członkiem warszawskiego Komitetu Narodowego Polskiego.

W czasie wojny aktywnie uczestniczył w polonijnym życiu społecznym w Rosji. Uczestniczył w pracach Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego, pełniąc rolę w Komisji Rewizyjnej. W 1915 roku zasiadał w Centralnym Komitecie Obywatelskim, działając nadal w KNP. W kwietniu 1917 roku podpisał odezwę, w której wyrażono nadzieję na wsparcie polskich dążeń przez nowe władze rosyjskie. W maju tego samego roku, uczestniczył w negocjacjach na temat utworzenia samodzielnej armii polskiej. W tym okresie został członkiem Komisji Likwidacyjnej do spraw Królestwa Polskiego, zajmującej się m.in. majątkami oraz polskimi dobrami kultury wywiezionymi do Rosji.

W sierpniu 1917 roku uczestniczył w Polskim Zjeździe Politycznym, wchodząc w skład Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego oraz jej Komitetu Wykonawczego. W październiku tego samego roku, wraz z Feliksem Raczkowskim, udał się z Piotrogrodu do majątku Hlewin, który wkrótce został napadnięty przez chłopów. W 1918 roku powrócił do Kielc i objął stanowisko sędziego Sądu Okręgowego, które sprawował aż do końca życia.

Chociaż zrezygnował z politycznych działań, Wiktor Jaroński pozostawał aktywny w życiu społecznym, będąc jednym z organizatorów Koła Kielczan, zrzeszającego absolwentów kieleckich szkół. Zmarł w 1931 roku na gruźlicę, w trakcie kolejnego zjazdu tej organizacji. Ostatnim miejscem spoczynku Wiktora Jarońskiego stał się cmentarz Stary w Kielcach. Po jego śmierci, Roman Dmowski zamieścił wspomnienie w „Gazecie Warszawskiej”, które później znalazło się w „Pamiętniku Koła Kielczan”.

Literatura dodatkowa

Wiktor Jaroński to postać, która miała istotny wpływ na życie literackie i społeczne w Polsce. Wśród materiałów, które przybliżają jego osobę, ważne jest wskazanie publikacji, która dokumentuje jego działalność.

Warto zwrócić uwagę na następujące źródło:

• R. Dmowski, Ś. P. Wiktor Jaroński, „Pamiętnik Koła Kielczan”, t. 5, Kielce–Warszawa 1933, s. 76–80 (przedruk z „Gazety Warszawskiej”).

---

Oceń: Wiktor Jaroński

---