Irena Szanser

---

Życiorys

Irena Szanser przyszła na świat 11 lipca 1924 roku w Kielcach. Jej rodzicami byli Michał Strażyc oraz Irena Skarbek-Kruszewska, oboje nauczyciele zatrudnieni w szkołach średnich. Na długo przed wybuchem II wojny światowej była uczennicą gimnazjum w Puławach, gdzie także aktywnie uczestniczyła w harcerstwie. Po 1939 roku, w trudnych warunkach okupacji, kontynuowała swą edukację, uczestnicząc w tajnych kompletach w Sandomierzu.

Podczas wojny Irena angażowała się jako ochotniczka w konspiracyjnym ruchu harcerskim, działając w batalionie „Chrobry I” Armii Krajowej, posługując się pseudonimem Lutnia. Niestety, w wyniku działań wojennych odniosła poważne obrażenia twarzy oraz oka, co spowodowało, że pozostała inwalidą wojennym przez resztę życia. Maturę zdała w 1943 roku, a formalne świadectwo dojrzałości otrzymała dopiero w 1945 roku, wystawione przez kuratorium kieleckie na podstawie dokumentów z komisji weryfikacyjnej, które miały na celu legalizację tajnego nauczania.

Po zakończeniu działań wojennych Irena Szanser podjęła studia na Uniwersytecie oraz Politechnice Wrocławskiej, gdzie uzyskała tytuł magistra nauk technicznych, a także nadany jej dyplom inżyniera chemika w 1950 roku. W latach 1978–1982 oraz 1985–1989 kontynuowała kształcenie, realizując studia podyplomowe w Instytucie Kształcenia Nauczycieli, specjalizując się w dydaktyce oraz językach obcych.

Działalność zawodowa Ireny była niezwykle zróżnicowana. Pracowała jako projektant oraz nauczyciel, a także wykładowca języków obcych w różnych instytucjach, w tym w Studium Przedwodnickim oraz Towarzystwie Polska-Ameryka Łacińska. Prowadziła także kursy dla pilotów, a jej umiejętności językowe rozwijały się poprzez pracę jako przewodnik na Zamku Królewskim oraz w Muzeum Narodowym, gdzie posługiwała się takimi językami jak hiszpański, francuski, niemiecki oraz esperanto. Pełniła również rolę kierownika i wykładowcy na kursach pedagogicznych w Polsce i Szwajcarii, opracowując autorskie programy nauczania we współpracy z IKN (Instytut Kształcenia Nauczycieli) oraz ILEI (Internacia Ligo de Esperantistaj Instruistoj).

Od 2005 roku Irena Szanser była aktywnym członkiem Związku Szlachty Polskiej, gdzie pełniła obowiązki członka zarządu warszawskiego oddziału. Jej pasje genealogiczne doprowadziły ją do członkostwa w Warszawskim Towarzystwie Genealogicznym, a w 2008 roku została honorowym członkiem międzynarodowej organizacji nauczycielskiej ILEI.

Esperantystka

W 1973 roku w Rimini, we Włoszech, Irena Szanser postanowiła dołączyć do grona esperantystów. Jako samouk, skorzystała z podręcznika autorstwa Sygnarskiego, aby opanować język esperanto. Po nabyciu umiejętności językowych, sama zaczęła przekazywać wiedzę innym oraz angażować się w aktywności ruchu esperantystów. W 1978 roku uzyskała kwalifikacje jako dyplomowany nauczyciel esperanto. W tym samym czasie wzięła udział w seminarium w Warnie, które dotyczyło metody nauczania zaproponowanej przez Andrésa Cseha.

Rozpoczynając w 1978 roku, prowadziła różnorodne kursy z esperanto w Polsce oraz za granicą, a także wykładała w warszawskim oddziale Polskiego Związku Esperantystów (PZA). Już w czasach licealnych w Puławach, dobrze władała łaciną, francuskim i niemieckim. Późniejsze studia obejmowały te języki oraz dodatkowo hiszpański.

W 1979 roku, Irena Szanser nawiązała współpracę z Instytutem Kształcenia Nauczycieli w Warszawie, co jeszcze bardziej umocniło jej zaangażowanie w edukację. W latach 1986 i 1988 brała udział w programach kształcenia w Paryżu oraz San Cugat del Vallés, w celu dalszego rozwoju w zakresie nauczania esperanto. Skupiała się na badaniach dydaktycznych, tworzeniu materiałów do nauczania oraz pisaniu artykułów, nawiązujących do językoznawstwa i pedagogiki.

W 1981 roku, Irena została wybrana na dyrektora ds. nauczania w PZA. Między 1980 a 1985 rokiem pełniła także rolę przewodniczącej komisji pedagogicznej w PZA. Zorganizowała wiele krajowych kursów pedagogicznych oraz ogólnopolskich konferencji i seminariów dla nauczycieli i liderów esperanto. W szczególności, w 1985 roku, z powodzeniem zorganizowała XIX Ogólnopolską Konferencję Pedagogiczną w Kaliszu.

Najważniejsze jej działania skupiały się na przygotowywaniu nauczycieli esperanto oraz języków obcych we współpracy z IKN. Opracowała innowacyjny program nauczania, który miał na celu kształcenie filologów i nauczycieli języków obcych do nauczania esperanto w szkołach. Program obejmował dwa warianty: studia podyplomowe dla filologów oraz nauczanie w szkołach z dodatkiem specjalizacji w języku esperanto. Zyskał on uznanie w oczach IKN oraz ministerstw edukacji.

W latach 1983-1990, prowadziła kursy językowe, seminaria pedagogiczne i metodologiczne zarówno w kraju, jak i za granicą, w państwach takich jak NRD, Bułgaria, Wielka Brytania, Holandia, Hiszpania, Belgia, Węgry i Litwa. Była aktywnym uczestnikiem wielu Światowych Kongresów Esperanto, w tym m.in. w Vancouver w 1984 roku, Pekinie w 1986 roku oraz Hanabanilli na Kubie w 1990 roku. Między 1982 a 1985 rokiem, działała w komisji edukacyjnej UEA, a od 1986 do 1990 roku była częścią zespołu do spraw międzynarodowych badań ILEI – UEA.

W ramach prac w komisji edukacyjnej UEA, w imieniu UEA oraz ILEI, prowadziła prace nad planami i materiałami na międzynarodowe kursy metodologiczne, które następnie zrealizowała w La Chaux-de-Fonds w Szwajcarii w latach 1988, 1989 i 1990, pełniąc rolę wykładowcy, głównego egzaminatora oraz autorki prac metodologicznych.

Irena Szanser zmarła 30 marca 2020 r. w stolicy Polski, Warszawie.

Odznaczenia i wyróżnienia

Irena Szanser zyskała wiele uznania za swoje osiągnięcia, zarówno w czasie dramatycznych wydarzeń II wojny światowej, jak i w późniejszej pracy, ukierunkowanej na służbę lokalnej społeczności.

Wśród znaczących odznaczeń przyznanych jej w ciągu lat można wymienić:

• Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”, 1989,
• Tytuł Najlepszego Przewodnika w Warszawie „Cicerone 94”,
• Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie, 1995,
• Honorowa Odznaka PTTK, 1996,
• Medal Okolicznościowy „IV Wieki Stołeczności Warszawy”, 1996,
• Krzyż Armii Krajowej, 1998,
• Odznaka „Weteran Walk o Wolność i Niepodległość Ojczyzny”, 2001,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, 2004,
• Złota Odznaka Politechniki Wrocławskiej, 2005,
• Medal „Pro Memoria”, 2007.

Wybrane dzieła

Oto wybór znakomitych dzieł autorstwa Ireny Szanser, które dokumentują jej bogaty wkład w literaturę oraz badania.

• Rodzina Strażyców, 2006,
• Śladami dziewięciu córek Chelińskich z Kotlic, 2009,
• Wychowanie harcerskie w czasie okupacji, 2003,
• Rękopisy z Archiwum Radziwiłłów jako zabytek języka polskiego, oraz źródło badań historycznych, obyczajowych i genealogicznych. Wypisy, 2006.

Dodatkowo, w języku esperanto, w dorobku Szanser znajdują się:

• Glotodidaktikaj kaj specifaj aspektoj de lignvo-instruado, 1988,
• Elektitaj problemoj de psikologio por linvo-instruisto, 1989,
• Pri Janusz Korczak flustre, 2006.

---

Oceń: Irena Szanser

---