Zagórze (Kielce)

---

Historia

Początki istnienia Zagórza sięgają XI wieku. Już od 1084 roku wieś ta była częścią fundacji, jaką stanowiło kościoła św. Wojciecha w Kielcach. Następnie, po wybudowaniu kieleckiej kolegiaty oraz przeniesieniu parafii św. Wojciecha do nowej lokalizacji, około 1213 roku wieś została przydzielona prałatowi scholastykowi w celu prowadzenia edukacji w szkole. Już w 1271 roku istniała stara „droga publiczna”, która łączyła Kielce z Krakowem i przechodziła przez Zagórze.

W 1405 roku prałat scholastyk kielecki, Piotr, z decyzją kapituły kieleckiej, sprzedał sołectwo w Zagórzu kmieciowi Janowi Czostkowi. Natomiast w 1426 roku król Władysław Jagiełło wydał dekret w Sandomierzu, na mocy którego wieś Zagórze przeszła z prawa polskiego na niemieckie (magdeburskie). Mieszkańcy tej wsi należeli do sołtysa, który odpowiadał przed scholastykami. Wszystkie sprawy sądowe dotyczące przestępstw kryminalnych oraz kar śmierci były rozstrzygane przez sołtysa, przy zatwierdzeniu wyroków przez prałata.

Sołtys miał także prawo do wydawania wyroków, które w przypadkach ciężkich przestępstw kończyły się karą śmierci, wykonywaną na szubienicy, symbolicznie malowanej, by zmniejszyć pogardę wobec skazanych. W połowie XV wieku Zagórze, które początkowo było uposażeniem plebana kieleckiego, przeszło na własność scholastyków. To oni posiadali tu swój dwór, folwark trzypolowy, pasieki oraz łąki, a także dwie sadzawki.

Z danych z XVI wieku wynika, że Zagórze wówczas należało do scholasterii kieleckiej. W 1827 roku we wsi znajdowało się 42 domy oraz zamieszkiwało ją 273 mieszkańców. W 1921 roku liczba domów wzrosła do 98, a liczba mieszkańców osiągnęła 585.

W wyniku tragicznych wydarzeń, we wrześniu 1871 roku, wszystkie budynki dworskie we wsi zostały zniszczone w wyniku pożaru. Rok 1918 przyniósł zmianę, gdy wieś Zagórze została przyłączona do parafii św. Wojciecha w Kielcach, wcześniej przynależąc do parafii katedralnej. Od 1982 roku Zagórze jest częścią nowo utworzonej parafii Mójcza-Zagórze.

Do 1954 roku wieś administracyjnie należała do gminy Dyminy, a w latach 1954–1972 znajdowała się w granicach Gromady Zagórze, mającej siedzibę w tej samej wsi. W okresie 1973–1976 przynależała do gminy Suków, a w połowie października 1979 roku Zagórze zostało przyłączone do Kielc, wcześniej należąc do gminy Masłów.

Pochodzenie nazwy i podział Zagórza

Źródło inspirowane historią regionu przytacza, że nazwę Zagórze nadali osadnicy związani z Kielcami, co miało zapewne związek z położeniem miejscowości za górą, w kierunku Kielc. Jest to nazwa topograficzna, która w sposób wyraźny odnosi się do ukształtowania terenu. Dodatkowo, fragment „Dworskie” informuje o historycznej przynależności do dworu, natomiast termin „Górne” wskazuje na wyższe położenie tej części w stosunku do innych obszarów.

Obszar Zagórza dzieli się na cztery zasadnicze części:

• Zagórze,
• Zagórze Dworskie,
• Zagórze Górne,
• Zagórze – Zastawie.

Ważnymi ulicami w tej okolicy są Zagórska, Prosta oraz Prochownia.

Zabytki

W Zagórzu można odkryć interesujące zabytki, a jednym z nich jest wyjątkowy drewniany Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który został zbudowany w 1865 roku z fundacji ks. Józefa Ćwiklińskiego. Kościół ten jest przypisany do parafii pw. Matki Bożej Częstochowskiej w Mójczy. Warto zaznaczyć, że pierwotnie budowla nosiła wezwanie Matki Boskiej Częstochowskiej. W roku 1982 kościół przeszedł istotne zmiany, gdyż dodano aneks oraz przebudowano wnętrze świątyni.

Obok kościoła znajduje się również murowana, piętrowa dzwonnica z 1990 roku, która dopełnia architektoniczny krajobraz tej urokliwej miejscowości. Kościół został oficjalnie wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.404 w dniu 15.01.1957 oraz z 28.10.1971 roku), co świadczy o jego wartości kulturowej i historycznej.

Na ulicy Prostej można dostrzec dwa żeliwne krzyże przydrożne, pochodzące z lat 1891 i 1895, które, mimo swojego wartościowego waloru zabytkowego, nie zostały wpisane do rejestru zabytków.

W Zagórzu można także zobaczyć kilka stanowisk archeologicznych, które są uznawane za pozostałości osad oraz ślady osadnictwa z różnych okresów historii, w tym epoki kamienia, wczesnego średniowiecza (IX-XII wieku), późnego średniowiecza oraz okresu nowożytnego. Te znaleziska zostały ujęte w ewidencji zabytków, co podkreśla ich znaczenie dla lokalnej historii i kultury.

Turystyka

W zachwycający sposób wzgórza, które należą do wschodniej części Pasma Kadzielniańskiego, oferują niezrównany widok na Kielce oraz otaczające je Gór Świętokrzyskie. Na wschodniej stronie wzniesienia, w pobliżu kościoła, można znaleźć odsłonięcia wapieni z okresu dewonu, które przypominają o bogatej historii geologicznej tej okolicy.

Nieopodal ul. Prostej i Prochowni, na malowniczej łące, wypływa źródełko z małym strumieniem. Drugie z tych źródełek zlokalizowane jest przy ul. Prochownia, w rejonie skrzyżowania z ulicą Zagórską. Również przez Zagórze-Zastawie, w okolicach ul. Wikaryjskiej, przepływa rzeczka Zagórka, która, po południowej stronie przepustu drogowego na ul. Prostą, snuje swój kręty bieg, wyznaczając naturalną granicę między Kielcami a gminą Daleszyce. W okolicy znajduje się także zalew Mójcza.

Blisko Zagórza Górnego można odkryć dawny kamieniołom, który obecnie stanowi część rezerwatu przyrody Wietrznia im. Zbigniewa Rubinowskiego. To miejsce jest domem dla Centrum Geoedukacji, które przybliża tematykę geologii i ochrony przyrody.

Szlaki

• żółty szlak spacerowy wokół Kielc,
• Świętokrzyski Szlak architektury drewnianej,
• Skarbiec Świętokrzyski. Szlak architektury drewnianej i średniowiecznej,
• szlak rowerowy żółty „Miejsca Mocy” (pielgrzymkowy),
• zielony szlak spacerowy wokół Kielc – prowadzący przez pola w pobliżu Zagórza Górnego (ul. Daleszycką).

Komunikacja miejska

W rejonie Zagórza w Kielcach funkcjonuje szereg linii autobusowych, które zapewniają wygodną komunikację miejską. Oto szczegóły dotyczące tych tras:

• Linia 14: kursuje z Dworzeca Autobusowego do Zagórskiej (pętla).
• Linia 21: prowadzi trasę z Kruszelnickiego do Zagórza, gdzie znajduje się pętla na ul. Prostej.
• Linia 28: zaczyna się w Jaworzni przy Szkole, kierując się do Zagórskiej (pętla), a następnie do Mójczy.
• Linia 112: łączy Osiedle Pod Dalnią (przy ul. Szajnowicza-Iwanowa/Puscha) z Zagórską (pętla).

Wszystkie te linie autobusowe umożliwiają mieszkańcom i odwiedzającym łatwe poruszanie się po okolicy.

---

Oceń: Zagórze (Kielce)

---