Białogon

---

Historia

Nazwa Białogon po raz pierwszy pojawiła się w dokumentach datowanych na rok 1601, co związane jest z miejscową kulturą rolniczą. W odniesieniu do tej nazwy, można dostrzec połączenie przymiotnika „biały” – odnoszącego się do koloru wapiennego podłoża – oraz rzeczownika „gon”, który prawdopodobnie oznacza przeganianie bydła.

Inna interpretacja źródła tej nazwy jest związana z legendą. Według niej, podróżnicy odwiedzający brzeg rzeki Bobrzy, przemierzając istniejący w tym miejscu szlak kupiecki, często zatrzymywali się na postój. W trakcie tych przerw dostrzegali tajemnicze, białe ogony, nie zdając sobie sprawy, że efekt bieli zapewnia słońce odbijające się w futrze bobrów żyjących w rzece. Dlatego to miejsce zaczęto nazywać słynnym z białych ogonów, a osada, która szybko powstała, nazwana została początkowo Białymi Ogonami, później ewoluując w Białogon.

Osada zaczęła istnieć jako centrum przemysłowe w pierwszej połowie XVII wieku, kiedy to Franciszek i Piotr Konieckiccy założyli tu hutę miedzi i ołowiu. W latach 1814–1817 z inicjatywy Stanisława Staszica wybudowano hutę „Aleksandra”, gdzie wydobywano miedź, bito srebrne monety oraz produkowano różnorodne wyroby użytkowe. Kiedy złoża rud miedzi oraz ołowiu uległy wyczerpaniu, zakład został przekształcony w odlewnię żeliwa, w której podczas powstania listopadowego produkowano amunicję, w tym lufy armatnie i karabiny.

Na nową drogę rozwoju zakładów wprowadził Leon Skibiński, który po 1906 roku przeprowadził gruntowną modernizację i rozszerzenie produkcji. Jego przedsiębiorstwo, określane jako „Zakłady Mechaniczne, Odlewnia, Fabryka Maszyn i Narzędzi Rolniczych”, stało się największym w Okręgu Staropolskim w swojej branży. Projekt osiedla był wzorowany na tzw. „Róży Wersalskiej”, a jego aranżacja składała się z pięciu ulic rozmieszczonych promieniście, wychodzących spod bramy zakładu. To rozplanowanie, utworzone w 1817 roku, uznano za zabytkowe.

W wyniku przeprowadzonych zmian i rozbudowy, zakład w 1966 roku został przekształcony w „Kielecką Fabrykę Pomp – Białogon”, która kontynuuje produkcję do dnia dzisiejszego. W latach 1954–1965 wieś była siedzibą władz gromady Białogon, która po jej likwidacji została przyłączona do Kielc 1 stycznia 1966 roku.

W Białogonie urodził się także Józef Piotr Brzeziński (1862–1939), wybitny polski biolog oraz ogrodnik, który był wykładowcą i profesorem (od 1913) Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Zabytki

W Białogonie można znaleźć wiele cennych zabytków, które przyciągają uwagę zarówno turystów, jak i miłośników historii.

Jednym z nich jest drewnianny, kryty gontemkościółek Przemienienia Pańskiego, który został wzniesiony w latach 1917–1918. Ze względu na styl podhalański, jest on wyjątkowym przykładem architektury regionalnej. Projektantem tego obiektu był Mateusz Galas, który w swojej pracy nawiązał do popularnego w tamtych czasach stylu zakopiańskiego. W 1993 roku kościół, w towarzystwie drewnianej dzwonnicy oraz ogrodzenia z bramką, został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych, z numerem A.401/1-3 z 14.04.1993.

Kolejnym istotnym punktem na mapie Białogonu jest zespół fabryczny dawnych Zakładów Białogońskich, który obejmuje także osiedle przemysłowe. Obiekt ten został wpisany do rejestru zabytków z numerem A.402 z 1.12.1956 oraz z 15.02.1967. W skład tego zespołu wchodzą:

• hala odlewni z lat 1814–1820,
• hala odlewni mosiądzu z lat 1814–1820,
• hala kotlarni i modelarni z lat 1814–1820,
• dawna szkoła, obecnie sklep, z 1824 roku,
• domy mieszkalne, ul. Fabryczna 2–4, 14, 16, 18, 20, ul. Pańska 2, 4, 6, z lat 1824–1837.

Te zabytki, będące świadkami historii regionu, stanowią nie tylko wartości kulturowe, ale również atrakcje turystyczne, które przyciągają wielu odwiedzających.

Warunki przyrodnicze

Na terenie Białogonu znajduje się interesujący punkt, gdzie rzeki Silnica oraz Sufraganiec łączą swoje wody z rzeką Bobrzyną. Warto zaznaczyć, że do połowy lat 90. XX wieku funkcjonował tu tzw. Staw Białogoński. Niestety, w późniejszym czasie, w schyłkowej fazie lat 80., z powodu braku odpowiedniej regulacji stawideł, nadmiar wody doprowadził do katastrofalnego przerwania grobli.

W głąb lasu można trafić na rezerwat przyrody Biesak-Białogon, który jest miejscem wyjątkowym w tej okolicy. To chronione środowisko przyrodnicze pełne jest unikalnej flory oraz fauny.

Dodatkowo, z białogońskich źródeł czerpana jest woda, która zasila miejskie wodociągi, co podkreśla znaczenie tego regionu dla mieszkańców.

Gospodarka

Na Białogonie, który znajduje się w końcowej części ulicy Fabrycznej, swoją siedzibę ma Kielecka Fabryka Pomp, niegdyś utożsamiana z jednym z kluczowych zakładów pracy w regionie. Ta placówka odegrała znaczącą rolę w lokalnej gospodarce.

W tej samej okolicy, przy ulicy Fabrycznej, działa obecnie firma Formaster S.A., specjalizująca się w produkcji nowoczesnych przepływowych ogrzewaczy oraz systemów filtracyjnych, które cieszą się rosnącym zainteresowaniem na rynku.

Warto również wspomnieć, że do 2004 roku w tym rejonie funkcjonowało przedsiębiorstwo PiA-Piasecki, które zajmowało się produkcją armatury. Niestety, z powodu ogłoszenia bankructwa, zakład zakończył swoją działalność.

Obecnie na Białogonie, przy Alei Górników Staszicowskich, znajduje się także Sala Królestwa, w której odbywają się spotkania pięciu kieleckich zborów Świadków Jehowy. Miejsce to stało się ważnym punktem dla lokalnej społeczności wyznaniowej, pełniąc istotną rolę w życiu religijnym mieszkańców.

---

Oceń: Białogon

---