Rynek w Kielcach

---

Zabudowa Rynku

W sercu Kielc znajduje się niezwykła zabudowa, która przetrwała próbę czasu, w głównej mierze XVIII i XIX wieku. Na zachodniej stronie Rynku wznosi się majestatyczny ratusz, znany jako Urząd Miasta Kielce. Ten reprezentacyjny budynek o trzech kondygnacjach i czterospadowym dachu zawiera arkadowe podcienia, które prowadzą do głównego wejścia.

Tuż obok ratusza, w południowej pierzei na rogu ulicy Małej, znajduje się historia sięgająca do 1767 roku, reprezentowana przez kamienicę wzniesioną przez Macieja Gilbę, kucharza biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka. Jest to urokliwy jednopiętrowy obiekt z podpiwniczeniem, który obecnie gości kawiarnie. Na jego fasadzie możemy dostrzec orła – herb Sołtyków.

Na lewo od wspomnianego budynku, możemy zobaczyć kolejną kamienicę, która powstała w XIX wieku. Charakteryzuje się ona neobarokowym wystrojem frontowej elewacji oraz zdobieniami stiukowymi wewnątrz. Dzisiaj mieści się w niej redakcja „Gazety Wyborczej”.

Na wschodniej stronie Rynku, na rogu ulicy św. Leonarda, znajduje się kolejny ciekawy zabytek – kamienica znana jako Wójtostwo. Historia tego budynku sięga XVI wieku, a Tadeusz Kościuszko gościł w nim przez dwa dni w 1794 roku, co upamiętnia tablica umieszczona na ścianie. Warto zaznaczyć, że 24 maja 1800 roku budynek spłonął w trakcie wielkiego pożaru, który zniszczył 276 domów w mieście. Odbudowany obiekt stał się rynkiem sklepów kolonialnych oraz „Hotelu Saskiego”. Dziś parter zajmują usługi, a piętro jest zamieszkane.

W północno-wschodniej części Rynku, w skwerze między ul. Warszawską a Bodzentyńską, można natknąć się na figurę Świętej Tekli z 1765 roku. Po południowej stronie Rynku, na rogu z ulicą Warszawską, znajduje się kamienica Kosterskich z XVIII wieku, która wyróżnia się klasycyzującym wystrojem północnej elewacji. Na parterze znajdowały się różne sklepy oraz prawosławna cerkiew. Od 1954 roku, obiekt jest znany jako najstarsze Delikatesy w Kielcach.

Na lewo od Kosterskich znajduje się kamienica Tomkiewiczów, która mieści Muzeum Narodowe w Kielcach oraz dyrekcję Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej. To piętrowy budynek z drugiej połowy XVIII wieku, posiadający podpiwniczenie oraz podcienia.

Do roku 2008, centralnym punktem Rynku była fontanna, która została zaprojektowana jako zbiornik przeciwpożarowy. Historycznie, kieleccy żacy często korzystali z niej podczas Juwenaliów. Do czasu przebudowy Rynku, miejsce to miało także wyjątkowe rondo, które uzyskiwało pierwszeństwo dla wjeżdżających pojazdów. Po dwuletnich pracach remontowych, które miały miejsce na przestrzeni 2011 roku, Rynek odzyskał swój dawny charakter. Zlikwidowano fontannę oraz ruch kołowy, natomiast ułożono nową kostkę.

W ramach niedawnej rewitalizacji Rynku, która miała miejsce w 2023 roku, rozpoczęto nowy projekt, który obejmuje także ulicę Bodzentyńską, skwer im. Ireny Sendlerowej oraz obszar zieleni przy alei IX Wieków Kielc. W trakcie tego projektu, stanął pręgierz, zamontowano pompę wodną oraz stworzono miejsce dla odpoczynku, a także dodano stojaki na rowery.

Stary ratusz

W trakcie przeprowadzonych prac archeologicznych w centrum Kielc, pod zburzoną fontanną, odkryto pozostałości dawnego, kamiennego ratusza. Budowa tegoż obiektu miała miejsce prawdopodobnie przed rokiem 1523, z inicjatywy biskupa Jana Konarskiego. Z perspektywy architektonicznej, ratusz był obiektem o dwóch kondygnacjach oraz wieży zwieńczonej hełmowym dachem.

Na parterze mieściły się: sień, strażnica, a także pomieszczenie, które w późniejszych latach wynajmował jeden z lokalnych mieszczan, przekształcając je w skład sukna. Wieża natomiast pełniła funkcję więzienia. Na piętrze zlokalizowane były trzy kluczowe pomieszczenia: izba radziecka, gdzie odbywały się prace rajców, izba wójtowska przeznaczona dla wójta oraz archiwum.

Nieopodal drzwi oraz w sieni umieszczono wzorce wag oraz miar, w tym żelazny łokieć, które były pod stałą opieką urzędnika znanego jako ważnik. Jego zadaniem było czuwać nad poprawnością oraz cechowaniem dóbr, za co pobierał stosowną opłatę. W sąsiedztwie ratusza znajdował się także pręgierz, miejsce wykonywania kary chłosty.

Z biegiem lat, stan ratusza ulegał ciągłemu pogorszeniu, co nie zmieniało sytuacji pomimo oficjalnych nakazów dotyczących jego remontu zawartych w ordynacjach z 1749 i 1759 roku. Wokół budowli dodawano drewniane kramy, które często służyły do załatwiania potrzeb fizjologicznych.

Ostateczny los ratusza przesądzono 24 maja 1800 roku, kiedy to miasto nawiedził straszliwy pożar. Pozostałości ratusza przetrwały jeszcze przez wiele lat, a 34 lata później wzniesiono obok nowy ratusz, który do dzisiaj pełni swoje funkcje.

W roku 1943 ponownie odsłonięto ruiny starego ratusza, gdy Niemcy rozpoczęli budowę zbiornika przeciwpożarowego, jednakże niestety zostały one wówczas częściowo zakryte jego fundamentami. Po zakończeniu wojny zbiornik zamieniono na fontannę, która w takiej formie przetrwała do 2008 roku. W wyniku przebudowy Rynku, na jego powierzchni zaznaczono miejsce, gdzie niegdyś stały mury straconego ratusza.

Rejestr zabytków

W rejestrze zabytków nieruchomych znalazły się cenne obiekty, które na stałe wpisują się w krajobraz Kielc. Poniżej przedstawiamy szczegółową listę tychże miejsc:

• Rynek z wlotami ulic: Piotrkowska, Kozia, Warszawska, Bodzentyńska, Mała, Leśna (nr rej.: A.358 z 14.08.1976),
• dom, Rynek 3 z 1821 r., przebudowany w XX w., kamienica Tomkiewiczów, (nr rej.: A.359 z 23.06.1967),
• dom, Rynek 5 z XVIII w., przebudowany w XIX w., kamienica Kosterskich, (nr rej.: A.360 z 9.04.1972),
• dom, Rynek 10 z I połowy XIX w. (nr rej.: A.361 z 9.04.1972),
• dom, Rynek 11 z I połowy XIX w. (nr rej.: A.362 z 9.04.1972),
• dom, Rynek 12 z XVIII w. (nr rej.: A.363 z 9.04.1972),
• dom, Rynek 14 z przełomu XVIII/XIX w. (nr rej.: A.364 z 6.09.1971, 761 z 5.05.1972),
• dom, Rynek 15 z I ćw. XIX w. (nr rej.: A-6 z 23.08.2004),
• dom, Rynek 16 z I połowy XIX w. (nr rej.: A.365 z 9.04.1972),
• dom, Rynek 18 / ul. Mała 1 z XVIII w., przebudowany w 1960 r., kamienica Sołtyków, (nr rej.: A.366 z 9.04.1972).

Te historyczne miejsca odgrywają kluczową rolę w prezentacji dziedzictwa kulturowego miasta i są świadkami jego burzliwej przeszłości.

---

Oceń: Rynek w Kielcach

---