Ludomir Grzybowski

Urodził się 15 stycznia 1842 roku w Kielcach, jako syn Jana Grzybowskiego, urzędnika Sądu Kryminalnego, oraz Augustyny z Lengników. Po chrzcie, który miał miejsce 28 marca 1842 roku, nadano mu imiona: Ludomir Ludwik Fabjan. W dzieciństwie Grzybowski był związany z Chęcinami, gdzie jego ojciec pracował jako urzędnik sądowy. W tym okresie przed wybuchem powstania styczniowego, Grzybowski pełnił rolę archiwisty w sądzie poprawczym w Chęcinach.

W latach 1860–1861, w czasie patriotycznych manifestacji, czynnie angażował się w działania sprzyjające odrodzeniu narodowemu. Po ogłoszeniu powstania dołączył do oddziału Mariana Langiewicza, gdzie miał możliwość uczestniczyć w kluczowych wydarzeniach tego zrywu. Jego oddział przeszedł zaciętą drogę bojową, w tym w bitwie pod Grochowiskami. Po tej potyczce Langiewicz, razem z częścią powstańców, udał się do Galicji, gdzie zostali aresztowani przez Austriaków. Z kolei Grzybowski postanowił pozostać w kraju.

Od czerwca 1863 roku wytrwale działał w oddziale powstańczej żandarmerii pod dowództwem Bogusza, a następnie pod rozkazami Iskry i Chmieleńskiego. W październiku 1863 roku trafił pod komendę gen. Hauke Bosaka, pełniąc rolę kawalerzysty. Niestety, podczas starcia pod Strojnowem 4 listopada 1863 roku, odniósł rany, które wymusiły leczenie. Po przebytej rekonwalescencji, powrócił do oddziału, jednak po klęsce opatowskiej 21 lutego 1864 roku musiał ukrywać się w Rudzie Strawczyńskiej.

W marcu 1864 roku Grzybowski został aresztowany i osadzony w kieleckim więzieniu. W wyniku sprytnej manipulacji i łapówek udało mu się odzyskać wolność. Po wyjściu z aresztu, z braku możliwości powrotu do administracji państwowej, podjął pracę jako rachmistrz w dobrach ziemskich Motkowice, które należały do rodziny Lanckorońskich.

Życie osobiste Grzybowskiego również zaowocowało ważnym wydarzeniem; w dniu 3 października 1878 roku w kościele parafialnym w Dobrowodzie zawarł związek małżeński z Heleną Dąbską. Ludomir Grzybowski zmarł 11 grudnia 1919 roku, a jego miejsce wiecznego spoczynku znalazło się na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie, w kwaterze nr 222.

Wspomnienia spisane przez Grzybowskiego na koniec XIX wieku są ważnym dokumentem historycznym. Autor, unikając stylizacji na bohatera, maluje przejmujący obraz codzienności powstańczej. Jego opisy rzucają nowe światło na wydarzenia, odmienne od heroicznych mitów utrwalonych w pamięci kulturowej.

Pamiętnik Grzybowskiego, opracowany przez Wiesława Cabana i Zdzisława Adamczyka, został opublikowany w Kielcach w 1994 roku. Oryginalny tekst przechowywany jest w Bibliotece Narodowej, skąd trafił tam w 1963 roku, po zakupie od wnuka autora.