Pomnik Stanisława Staszica w Kielcach

Jego powstanie miało miejsce z inicjatywy prezydenta Kielc, Władysława Garbińskiego, we współpracy z lokalną społecznością. Zgromadzone fundusze na budowę pomnika okazały się niewystarczające, co skłoniło wykonawców do rezygnacji z części wynagrodzenia. Projekt pomnika został bezpłatnie stworzony przez inżyniera Stanisława Szpakowskiego, co pokazuje ogromne zaangażowanie dla realizacji tej idei.

Uroczystość odsłonięcia pomnika, która miała miejsce 2 września 1906 roku, przekształciła się w prawdziwe święto i demonstrację patriotyzmu, szczególnie biorąc pod uwagę, że Kielce wtedy leżały w obrębie Imperium Rosyjskiego. Ceremonia rozpoczęła się mszą świętą odprawioną w katedrze, a następnie mieszkańcy przeszli do parku, gdzie miało miejsce odsłonięcie monumentu, dokonane przez prezydenta Garbińskiego. W wydarzeniu uczestniczyli przedstawiciele lokalnych szkół, cechów rzemieślniczych, kupców, lekarzy, prawników oraz duchowieństwa.

Po odsłonięciu pomnika, miał miejsce uroczysty obiad w hotelu Bristol dla około 200 osób, zorganizowany przez kieleckie cechy. Dla społeczności kieleckiej przygotowano również ludową zabawę, z której dochód został przeznaczony na Polską Macierz Szkolną.

W późniejszych latach, na przykład w 1916 roku, obchody rocznicy Konstytucji 3 maja zyskały na znaczeniu i przyciągnęły rzesze mieszkańców. W pochodzie pod pomnik Staszica uczestniczyli przedstawiciele różnych grup społecznych, w tym młodzież szkolna, robotnicy oraz urządności. Jan Pazdur, obserwując te wydarzenia, określił je jako „zdecydowany sukces piłsudczyków w procesie integracji społeczeństwa kieleckiego”.

Pomnik Staszica zaprojektowany w stylu greckim ma formę półkolistej ławy z ozdobnymi bokami, umieszczonej na fundamencie z dwoma schodami od frontu. Pierwsze żeliwne popiersie Staszica uznano za zbyt małe, co doprowadziło do umieszczenia w 1908 roku większego popiersia, wykonanego z białego marmuru przez lokalnego rzeźbiarza, Smyczyńskiego. Stare, oryginalne popiersie, obecnie znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach.

W Kielcach można także spotkać dwa inne pomniki poświęcone Stanisławowi Staszicowi. Pierwszy z nich jest usytuowany w Białogonie, nieopodal Kieleckiej Fabryki Pomp, której założycielem – Hutę Aleksandra – ustanowił Staszic w 1817 roku. Drugi pomnik można znaleźć przy Zespole Szkół Zawodowych nr 3, mieszczący się przy ul. Jagiellońskiej 28.