Jan Józefat Potocki, ur. 13 lipca 1888 roku w Kielcach, a tragicznie zmarły 9 kwietnia 1940 roku w Katyniu, to postać wielce znacząca w historii Polski. Był on polskim duchownym ewangelicko-reformowanym, działaczem niepodległościowym, a później również działaczem polonijnym w Stanach Zjednoczonych. Działał jako naczelny kapelan duszpasterstwa ewangelicko-reformowanego w Wojsku Polskim, osiągając stopień majora, a jego życie zakończyła bezwzględna zbrodnia katyńska, w której stał się jedną z ofiar.
Jan był synem Juliana oraz Lucyny z Chorzelskich. Jego edukacja rozpoczęła się w gimnazjum kieleckim, jednakże z powodu udziału w strajku szkolnym w lutym 1905 roku został wydalony w VI klasie. Jego aktywność polityczna zaczęła się wcześniej, gdy władze carskie aresztowały go za drukowanie i kolportowanie materiałów do nauki języka polskiego.
Po maturze, która była wynikiem prywatnych nauk, Jan wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), jednak wkrótce został aresztowany w 1908 roku. Jego życie na Syberii, dokąd został skazany na dożywotnie osiedlenie, stanowi trudny rozdział w jego biografii. Zdołał jednak wydostać się z Syberii i dotrzeć do USA, gdzie rozpoczął nowy etap swojej działalności, stając się aktywnym działaczem polonijnym.
Jan Józefat Potocki ukończył Wydział Teologiczny w Bloomfield w Stanach Zjednoczonych w 1926 roku, a w 1924 roku został ordynowany na pastora. Pełnił funkcję pastora polskiego Prezbiteriańskiego zboru św. Pawła w Baltimore. Po powrocie do Polski w 1934 roku, w następnym roku objął stanowisko kapelana w Wojsku Polskim, pracując w Dowództwie Korpusu Okręgu nr VIII w Toruniu.
Na wiosnę 1939 roku, z racji awansu, został szefem Głównego Urzędu Duszpasterstwa Ewangelicko-Reformowanego w Wojsku Polskim, jednocześnie zachowując swoje obowiązki w Toruniu. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości, co stanowiło ukoronowanie jego zasług dla kraju.
W trakcie kampanii wrześniowej, po inwazji ZSRR na Polskę, Jan został wzięty do niewoli przez Sowietów. Przez pewien czas więziony był w Szepietówce oraz Starobielsku, a następnie trafił do moskiewskiego więzienia na Łubiance. Tam, jako duchowny, był jednym z wielu, którzy zostali zamordowani przez NKWD w ramach tzw. zbrodni katyńskiej.
Jan Józefat Potocki był dwukrotnie żonaty. Po jego tragicznej śmierci, korzystając z amerykańskiego obywatelstwa, jego druga żona oraz dzieci wydostały się z okupowanej Polski w 1940 roku, by rozpocząć nowe życie w Ameryce.
Upamiętnienie
W swoich wspomnieniach z czasów więziennych ks. Franciszek Tyczkowski, który był późniejszym kapelanem 1. Dywizji Piechoty oraz współwięźniem ks. Potockiego w Starobielsku i Łubiance, przywołał znaczące momenty z życia ks. Potockiego.
„Ks. Potocki zajmował się dzieleniem dostarczonej żywności. Krępująca była jego skromność, gdyż wyznaczał sobie wyraźnie mniejsze porcje. Wśród więzionych księży panowała braterska i prawdziwie chrześcijańska atmosfera życzliwości i solidarności.”
Ks. Potocki został pośmiertnie odznaczony awansem na pułkownika Wojska Polskiego. Jego pamięć została uczczona podczas uroczystości „Katyń pamiętamy, uczcijmy pamięć bohaterów”, która miała miejsce na Placu Piłsudskiego w Warszawie w dniach 9-10 listopada 2007 roku. W ramach tej ceremonii, ks. Potockiemu poświęcono również materiał multimedialny, który był częścią cyklu „Epitafia katyńskie”, opracowanego przez Media Kontakt oraz Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
Przypisy
- Fotografia w mundurze z przypiętym odznaczeniem na stronie Muzeum Katyńskiego
Pozostali ludzie w kategorii "Duchowieństwo i religia":
Jarosław Jagiełło (ksiądz) | Marcin Kowalski (biblista) | Andrzej Żądło | Przemysław Kantyka (duchowny) | Grzegorz Bujak | Marian Florczyk | Zdzisław Borowiec | Wojciech Misztal | Stefan Skierski | Stanisław Kudelski (duchowny) | Ryszard RubinkiewiczOceń: Jan Józefat Potocki