Józef Lis

---

Życiorys

Józef Lis przyszedł na świat w 1868 roku w Kielcach, w rodzinie o złożonej historii. Był synem Anzelma oraz Hanny, a jego ojciec był drobnym handlarzem, który miał także powiązania z nielegalnym rynkiem alkoholu, papierosów i tytoniu. Istnieją sugestie, że Anzelm mógł pracować jako agent policji, a jego nieuchwytność po zatrzymaniu za napad na sklep futrzarski rodzi wątpliwości co do sprawiedliwości tamtych czasów. Pomimo ewidentnych dowodów na jego winę, sprawa nie została wyjaśniona, a ojciec Józefa uniknął więzienia. Matka Józefa miała swoje korzenie w Staszowie, a jej rodzina zajmowała się handlem tytoniem i również była związana z Opatowem.

Józef wyrósł w dużej rodzinie jako najstarszy z ośmiorga dzieci – miał cztery siostry oraz czterech braci. Jego rodzina osiedliła się w Kielcach, umiejscowiając się w miejscu, gdzie zniesione zostały restrykcje dotyczące osiedlania Żydów w mieście. Mieszkali w domu przy ulicy Hipotecznej 7, współczesnej placu Wolności 12, a inne rodziny o tym samym nazwisku znalazły swoje miejsce przy Niecałej, Małej i Czarnowskiej. Warto nadmienić, że relacje w jego rodzinie były napięte, co miało silny wpływ na jego osobowość, będąc źródłem wielu niepowodzeń życiowych, romansów oraz zdrad jego matki.

W 1884 roku Józef postanowił wyruszyć do Anglii, gdzie jego życie przybrało dziki i nieprzewidywalny kierunek. W Londynie nieustannie zmieniał swoją tożsamość, przyjmując różne nazwiska oraz pseudonimy. Udało mu się otworzyć zakład fryzjerski w Whitechapel, dzielnicy, która w czasie jego działalności stała się miejscem brutalnych zbrodni, w tym morderstw na prostytutkach. Policja była zdeterminowana, by schwytać sprawcę, jednak Lis umiejętnie unikał ich obserwacji.

Jego życie to nie tylko fryzjerstwo, bowiem Józef Lis był sutenerem, handlarzem żywym towarem i donosicielem, co umiejętnie wykorzystywał w środowisku skorumpowanej policji. Rejestr jego przestępstw obejmował wiele drobnych wykroczeń i był wielokrotnie ścigany przez organy ścigania. Po opuszczeniu Kielc koncentrował swoją działalność przestępczą w Nowym Jorku, Brukseli, Buenos Aires, Rio de Janeiro oraz Johannesburgu, co świadczy o jego umiejętności adaptacji w różnych kulturowo miejscach.

W trakcie I wojny światowej powrócił na ziemie polskie, gdzie przybył jako rosyjski szpieg. Niestety, podczas pobytu w rejonie frontu wschodniego, wpadł w ręce austriackich władz, oskarżony o kradzież i szpiegostwo. Po kilku miesiącach spędzonych w więzieniu, w oczekiwaniu na wykonanie wyroku, prośby rodziców o ułaskawienie spotkały się z odmową. Przeniesiony z Przemyśla do Jarosławia, Józef Lis według nieoficjalnych źródeł, został rozstrzelany w 1918 roku, z miejscem pochówku pozostającym w nieznanym stanie.

Józef Lis w literaturze i filmie

W 2007 roku ukazała się książka autorstwa południowoafrykańskiego historyka Charlesa van Onselena, zatytułowana „The Fox and The Flies: The World of Joseph Silver, Racketeer and Psychopath”, która w polskim wydaniu nosi tytuł „Lis i gliniarze: Świat Józefa Silvera, bandyty i psychopaty”.

Wspólnie z psychiatrą Robertem Kaplanem z Uniwersytetu w Wollongong oraz profesorem Jerzym Szczepańskim, wicedyrektorem Instytutu Historii Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach, van Onselen badał postać Józefa Lisa.

Jednak hipoteza przedstawiona w tej pracy spotkała się z krytyką wśród specjalistów zajmujących się tematyką Kubie Rozpruwacza. Wielu z nich podkreśla, że autor nie dostarczył żadnych wiarygodnych dowodów na to, że Józef Lis przebywał w Londynie w czasie, gdy miały miejsce zbrodnie, które przypisywano Kubie Rozpruwaczowi.

Na podstawie książki van Onselena powstał w 2011 roku film dokumentalny zatytułowany „Kielecka tożsamość Kuby Rozpruwacza”, który został wyprodukowany przez Barbara Jankowską-Piróg dla kieleckiego oddziału Telewizji Polskiej. Film ten był prezentowany podczas XVII Festiwalu Form Dokumentalnych NURT 2011.

---

Oceń: Józef Lis

---