Chawka Folman-Raban, znana pierwotnie jako Ewa Folman (hebr. חווקה פולמן רבן), urodziła się 19 kwietnia 1924 roku w Kielcach. Była to kobieta, która zapisała się w historii jako żydowska działaczka ruchu oporu podczas jednego z najciemniejszych okresów w dziejach Warszawy – w getcie warszawskim.
Jej życie, pełne heroizmu i poświęcenia, stanowi nie tylko osobistą opowieść, ale także ważny element zbiorowej pamięci o walce Żydów o przetrwanie i godność w obliczu zagłady.
Chawka odeszła z tego świata 9 stycznia 2014 roku, pozostawiając po sobie dziedzictwo, które inspiruje kolejne pokolenia do działania.
Życiorys
Chawka Folman-Raban to postać niezwykle ważna, która w czasach II wojny światowej miała znaczący wpływ na działalność opozycyjną wobec okupacji. W warszawskim getcie angażowała się w ruch Droru, a także była uczennicą tajnego gimnazjum zorganizowanego przez tę samą grupę.
Pierwszym miejscem jej zamieszkania była kamienica przy ulicy Dzielnej 43, z czasem przeniosła się do siedziby Droru, znajdującej się przy ulicy Dzielnej 34. Jako łączniczka Żydowskiej Organizacji Bojowej podróżowała po wielu miastach okupowanej Polski, co narażało ją na ogromne niebezpieczeństwo.
W grudniu 1942 roku Folman-Raban została aresztowana w Krakowie w związku z tragicznymi wydarzeniami na kawiarnię Cyganeria. Osadzono ją w więzieniu Montelupich, gdzie posługując się fałszywymi dokumentami na nazwisko Emma Marciniak, zdołała przetrwać brutalne przesłuchania. Ostatecznie uznano ją za Polkę, która wspierała Żydów, co spotkało się z tragicznym skutkiem — deportacją do obozu Auschwitz-Birkenau.
Po tej straszliwej epoce została przetransportowana do Ravensbrück, gdzie po jakimś czasie mogła cieszyć się wolnością. Po wojnie wróciła do Polski, jednak w 1947 roku podjęła decyzję o emigracji do Palestyny. Tam stała się współzałożycielką kibucu Lochame ha-Geta’ot, który był wspólnotą Bojowników Gett. Działała jako nauczycielka i przewodniczka w Muzeum Bojowników Getta, podzielając się swoją wiedzą i doświadczeniami z młodym pokoleniem odwiedzającym to miejsce.
W 2013 roku, wspólnie z Symchą Ratajzerem, Chawka wzięła udział w obchodach 70. rocznicy powstania w warszawskim getcie, co stanowiło dla niej ważne wydarzenie. Była matką trojga dzieci i zmarła 9 stycznia 2014 roku w kibucu Lochame ha-Geta’ot w Izraelu.
Chawka Folman-Raban jest również autorką wspomnieniowej książki pt. „Nie rozstałam się z nimi…”, która została wydana przez Żydowski Instytut Historyczny w 2000 roku. Jej życie to nie tylko historia osobista, ale także świadectwo odwagi w obliczu ekstremalnych trudności.
Przypisy
- Nekrologi. Chawka Folman-Raban. nekrologi.wyborcza.pl, 11.01.2014 r. [dostęp 11.01.2014 r.]
- Jerzy Majewski, Tomasz Urzykowski: Gdy getto umierało. „Jednym słowem, jednym wskazaniem palca skazywali Żyda na śmierć”. wyborcza.pl, 19.04.2013 r. [dostęp 17.05.2013 r.]
- a b Greer Fay Cashman: Death of a heroine. [w:] The Jerusalem Post [on-line]. jpost.com. [dostęp 11.01.2014 r.]
Oceń: Chawka Folman-Raban